Letnie krajobrazy

Powyższe zdjęcia są własnością gosia3ek. Ich publikowanie, kopiowanie,
przetwarzanie oraz wykorzystanie bez wiedzy i zgody autora jest zabronione.

Informacje ogólne

Beskidu Wyspowego długo nie było ani na mapach ani w świadomości Polaków, Obrazowa nazwa tych gór powstała dopiero na początku XX wieku. Nadal jednak trwają spory względem jego granic.

Beskid Wyspowy położony jest w Małopolsce (województwo małopolskie), w większości na terenie powiatu limanowskiego (ale także nowotarskiego i nowosądeckiego). Geograficznie określa się go jako część Beskidów Zachodnich, położoną pomiędzy doliną Skawy, a Kotliną Sądecką.

Ta część Beskidów swoją nazwę zawdzięcza specyficznej budowie geomorfologicznej. W górotworze tym przeważają pojedyncze, sterczące kilkaset metrów ponad pogórski krajobraz wzniesienia o wklęsłych stokach i łagodnych wierzchowinach, często pokrytych polanami. Góry występują zazwyczaj w formie osobnych, eliptycznych w rzucie prostopadłym masywów, o stromych zboczach północnych i południowych. Niewiele jest tu grzbietów (pasm) górskich. Szczyty osiągają znaczne wysokości względne (czyli liczone od podnóża do szczytu), wyraźnie dominując nad głębokimi, szerokimi dolinami rzek i niskimi przełęczami. Widoczne to jest szczególnie w dalszych panoramach, które są klarowne, na horyzoncie nie widać typowej dla Beskidów plątaniny grzbietów, ale wyraźne szczyty. Układ grzbietów zatraca swój "wyspowy" charakter we wschodniej części Beskidu, która budową zbliżona jest do Kotliny Sądeckiej.

Długie, strome podejścia, duże wysokości względne... Wydawałoby się teren dla prawdziwych twardzieli. A jednak nie sposób się tu zgubić - w czasie marszu ciągle przekraczamy kolejną dolinkę, a w niej drogę asfaltową i wieś. W Beskidzie tym nie ma prawie topograficznych pułapek, drogi wiodą prosto w górę albo w dół. Można powiedzieć, że Beskid Wyspowy jest krainą łączącą w sobie cechy podgórskie z górskimi.

Z wyspowym charakterem szczytów otoczonych głębokimi i szerokimi dolinami związana jest jeszcze jedna ważna cecha Beskidu czyli "morza mgieł". Opowieść o Kazimierzu Sosnowskim głosiła, że to on wymyślił nazwę Beskid Wyspowy, nocując wraz z młodzieżą na Ćwilinie. Rankiem roztoczył się przed turystami wspaniały widok - morze mgieł w dolinach ponad które wystawały tylko szczyty górskie. Mieli wrażenie jakby przebywali na wyspie pośród bezkresnego morza.

Granice Beskidu Wyspowego

Granice obszaru Beskidu Wyspowego budzą pewne kontrowersje. Każdy z autorów przewodników wyznacza ją inaczej, według sobie tylko znanych zasad. Dla potrzeb tego opracowania przyjęto, że Beskid Wyspowy tworzą odosobnione szczyty górskie, a granice regionów wynikają z granic morfologicznych i geologicznych.
Beskid Wyspowy leży zasadniczo w obrębie jednostki tektonicznej jaką jest płaszczowina magurska. Więc wydzielając granicę Beskidu Wyspowego można przyjąć obszar występowania płaszczowiny magurskiej za granicę obszaru. W przypadku braku granic płaszczowin należy do Beskidu Wyspowego włączyć samotne odizolowane wzniesienia.

Granica zachodnia:
Z Raciechowic do rzeki Krzyworzeki i w górę Krzyworzeki do rzeki Kobielnik. W górę Kobielnika do Przełęczy Wierzbanowskiej (oddzielającej Beskid Wyspowy od Średniego). Z przełęczy rzeką Węglówką w dół do rzeki Kasinki. Kasinką w dół do Raby, a następnie Rabą w dół do rzeki Krzczonówki. Krzczonówką w górę do Łętowni, skąd drogą do Naprawy. Rzeką Naprawką do Jordanowa, skąd rzeką Skawą do miejscowości Skawa. Ze Skawy wzdłuż linii kolejowej do Chabówki.

Granica południowa:
Rabą w dół do rzeki Mszanki. Mszanką w górę do przełęczy Przysłop, która łączy Beskid Wyspowy z Gorcami. Następnie w dół Kamienicą do Dunajca.

Granica wschodnia:
Dunajcem do Gołkowic, a stąd drogą przez Podegrodzie, Stadła, Brzezną, Niskową do Chełmca. Z Chełmca Dunajcem do ujścia Jeziora Rożnowskiego. Z Tęgoborza drogą do rzeki Łososiny, następnie w dół Łososiną do rzeki Białki.

Granica północna:
Białką w górę do rzeki Bela. W Porąbce Iwkowskiej Belą w górę przez Iwkową do przełęczy między Rogozową a Dominiczną Górą. Z przełęczy tej doliną do Rajbotu. Z Rajbotu na zachód drogą przez Bytomsko do Żegociny. Teraz linią Żegocina - Kamionna - Nowe Rybie. Z Nowego Rybia do Szyku, z Szyku do Kostrzy, Wilkowiska, Stróży i Skrzydlnej. Ze Skrzydlnej do Szczyrzyca, a następnie do Raciechowic.

Beskid Wyspowy graniczy od:
- zachodu z Beskidem Makowskim i na niewielkim odcinku z Beskidem Żywieckim;
- północy z Pogórzem Wiśnickim (zwykle uznaje się go za część Pogórza Wielickiego);
- wschodu z Pogórzem Rożnowskim;
- południa z Gorcami i Beskidem Sądeckim.

Najwyższe / najważniejsze szczyty

Średnia wysokość szczytów Beskidu Wyspowego mieści się w granicach 900-1000m. n.p.m. Najwyższym wzniesieniem jest Mogielica (1170,1m).

Najwyższymi szczytami Beskidu Wyspowego są:
- Mogielica 1170 m n.p.m.
- Ćwilin 1072 m n.p.m.
- Jasień 1062 m n.p.m.
- Modyń 1029 m n.p.m.
- Luboń Wielki 1022 m n.p.m.
- Krzystonów1012 m n.p.m.
- Śnieżnica 1006 m n.p.m.
- Szczebel 977 m n.p.m.
- Lubogoszcz 967 m n.p.m.
- Łopień 951 m n.p.m.

Wysokość innych szczytów waha się w granicy od 655 do 950m.

Ważniejsze przełęcze

Ważniejsze przełęcze na terenie Beskidu Wyspowego to:
- Przełęcz Glisne,
- Przełęcz Gruszowiec,
- Przełęcz Ostra,
- Przełęcz Przysłop,
- Przełęcz Rydza-Śmigłego (Chyszówki),
- Przełęcz Słopnicka,
- Przełęcz Wierzbanowska.

W zachodniej części Beskidu znajduje się główne skupisko "wyspowych" szczytów, do których możemy zaliczyć: Szczebel, Luboń Wielki, Lubogoszcz, Śnietnicę, Ćwilin, Łopień oraz Mogielicę w części południowej. Szczyt ten, choć ma ostry wierzchołek i stożkowy kształt, to jednak cały masyw tworzy dopiero wraz z sąsiednim Krzystonowem i Jasieniem.

Nieco niższa, wschodnia część obszaru opada w kierunku doliny Dunajca. Na północy ciągnie się tu, zatracające wyspowy charakter, Pasmo Łososińskie z Sałaszem (909 m) i Jaworzem (921 m). Bardziej na południe obok wyraźnych "wysp" (Modyń, Cichoń (929 m), Ostra (928 m)), dominują niewysokie, ale wyraziste szczyty o oryginalnych nazwach: Łyżka (807 m), Pępówka (774 m), Szkiełek (746 m), Piekło (660 m) czy Gwizdor (609 m).

Jak dotrzeć

Na obszarze Beskidu Wyspowego nie ma centralnie położonego węzła komunikacyjnego. Aby zwiedzić zachodnią część obszaru należy dostać się do Rabki czy też Mszany Dolnej. Aby odwiedzić środkową i wschodnią część tego regionu, najlepiej najpierw dotrzeć do Limanowej. Podróż koleją umożliwia lokalna linia, Chabówka - Nowy Sącz; w ciągu doby kursuje tędy kilka pociągów. Autobusy docierają z Krakowa, nieliczne również z Katowic, Tarnowa, Bielska-Białej i Nowego Sącza. Sieć dróg asfaltowych jest stosunkowo gęsta, ale wiele z nich kończy się ślepo w górnej części dolin górskich. Ważnymi przełęczami komunikacyjnymi, przejezdnymi również zimą są: przełęcz Gruszowiec, przełęcz Widoma, przełęcz Pod Ostrą i przełęcz Przysłop.
Sieć komunikacyjna na terenie tych gór jest dobrze rozwinięta, m.in. przez środek Beskidu Wyspowego przebiega szosa łącząca "zakopiankę" z Nowym Sączem.

Klimat

W Beskidzie Wyspowym występuje przejściowy klimat, zróżnicowany ze względu wysokości na piętra klimatyczne. Klimat tego Beskidu kształtuje się pod wpływem mas powietrza polarnomorskiego i polarno - kontynentalnego, zaliczany jest do górskiego. Wielkość i natężenie poszczególnych elementów klimatycznych zależy od wysokości n.p.m. ekspozycji stoków i ich nachylenia. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi około 6,7 oC. Najwyższe średnie temperatury miesięczne panują w lipcu +16,1 oC, najniższe zaś w lutym -4,3 oC. Występują również silne wahania temperatury, najniższa zanotowana temperatura wynosiła - 31 oC, najwyższa + 35,5 oC, najcieplejszym miesiącem jest lipiec, najzimniejszym luty. Przymrozki występują tu od września do maja. Na omawianym terenie często występują wiatry (najczęściej południowe i południowo - zachodnie), czasem dociera także wiatr halny. Znaczna jest ilość opadów atmosferycznych - średnia roczna ich suma wynosi 811,4 mm. Są one zazwyczaj gwałtowne i powodują znaczne przybieranie wody w potokach. Najmniej opadów jest w lutym (29,0 mm), najwięcej w czerwcu (127,3 mm) i lipcu (152,3 mm). Pokrywa śnieżna utrzymuje się od grudnia do marca i wynosi od 20 cm w dolinach do 100 cm w wyższych partiach gór. Często występuje na tym obszarze zjawisko tzw. inwersji temperatury polegające na odwróceniu warunków termicznych. Zamiast spadku - wzrostu temperatury wraz ze wzrostem wysokości n.p.m. W takich sytuacjach powstają wspomniane "morza mgieł". Zjawisko inwersji występuje najintensywniej we wschodnich rejonach Beskidu Wyspowego, zwłaszcza na pograniczu z Kotliną Są decką. Na wschodzie, na lewym brzegu doliny Dunajca klimat jest dużo łagodniejszy.

Geologia

Beskid Wyspowy zbudowany jest z dwóch rodzajów skał fliszowych. Grzbiety i szczyty tworzy gruboławicowy piaskowiec magurski, zaś pod nim znajdują się cienkoławicowe warstwy piaskowcowo-łupkowe, margle oraz łupki ilaste. Najbardziej strome są na tym terenie stoki północne, zaś dolne partie stoków są wykorzystywane do potrzeb rolnictwa.

Na terenie omawianego Beskidu występuje piaskowiec i gliny ceramiczne. Prowadzono również poszukiwania ropy i gazu, a także węglowodorów. Szyby gazowe zostały uruchomione w pobliskim Zamieściu i Słopnicach. W górach tych często można spotkać piaskowcowe wychodnie skalne, najczęściej występują one w północnej części. Najciekawszą jest Diabli Kamień koło Szczyrzyca, z którym łączą się niezliczone podania ludowe. Wychodnie występują też na Jasieniu, Mogielicy, Szczeblu i Luboniu. W rejonie tym powszechne są również osuwiska fliszowe. Najczęściej w wyniku namoknięcia spodniej warstwy łupków podczas obfitych deszczów, ich warstwa staje się na tyle śliska, że zewnętrzne piaskowce zjeżdżają po niej w dół. Takie osuwiska znajdują się m.in. na Ćwilinie, Lubogoszczu, Luboniu. Dzięki temu powstają jaskinie. Na terenie Beskidu Wyspowego według oficjalnego spisu obiektów jaskiniowych istnieje 66 tego typu obiektów. Najważniejsze (najbardziej znane) z nich to: jaskinia w Jaworzu, jaskinia w Luboniu Wielkim oraz Zimna Dziura w Szczeblu. Ostatnio odkryte zostały również jaskinie w górze Łopień.

Wody

Obszar Beskidu Wyspowego należy do zlewisk dwóch ważnych rzek beskidzkich: Raby i Dunajca. Do Raby na zachód płyną m.in. potoki Kasinka, Słomka, rzeczka Mszanka (z dopływami Łostówką i Łętowym), a na północ Krzyworzeka i Stradomka z Tarnawką. Na wschód, do Dunajca spływa rzeka Łososina oraz równoległy do niej potok Smolnik. W kierunku południowo-wschodnim (pomiędzy Podegrodziem a Łąckiem), spływa kilka równoległych potoków, z których największe to Słomka (drugi o tej nazwie), Jastrzębik i Czarna Woda. Do Dunajca uchodzi również Kamienica, której dopływami są potoki Szczawa i Zbludza. Bogactwem tego regionu są wody mineralne. Najwięcej ich występuje w Szczawie (źródła alkaliczno-słone i żelaziste, alkaliczno - słono - siarczane oraz żelaziste) oraz w Porębie Wielkiej (solanki jodobromowe) W Tymbarku istnieją trzy studnie głębinowe, z których wydobywana jest woda źródlana.

Fauna

Fauna omawianego obszaru nie odbiega zbytnio od "typowej" fauny Karpat Zachodnich. Najczęściej można tu spotkać zwierzyną leśną, a więc sarny, lisy, dziki, zające, kuny, łasice i borsuki, rzadziej jelenia, wilka, rysia, tchórza czy gronostaja. Awifaunę reprezentują zarówno gatunki pospolite dla piętra pogórza: dzięcioły, sikory i pliszki górskie, jak też szereg gatunków charakterystycznych dla określonych rejonów Beskidu Wyspowego - głuszce, bażanty, kuropatwy, gołębie siniaki. Wśród ptaków nocnych w masywie Mogielicy spotkać można rzadkiego już puchacza. Spośród ryb wymienić należy pospolitego pstrąga potokowego, ale także lipienie, strzeble, klenie, jelce, brzany, głowacze, świnki i okonie. Świat owadów reprezentuje przez prawie trzy tysiące gatunków motyli i taka samą liczba chrząszczy. Najpiękniejszym spotykanym tu motylem jest paź żeglarz, do rzadziej występujących należą: podbójka rakuska i miniak stróżnik.

Flora

Beskid Wyspowy jest dość gęsto zamieszkały i położony w pobliżu dużych szlaków komunikacyjnych, jest bardzo narażony na degradację przyrody. Docierają tu nawet zanieczyszczenia z Krakowa. Podobnie jak w innych częściach Karpat w Beskidzie Wyspowym istnieje piętrowy układ roślinności.
1. Piętro pogórza sięga do wys. ok. 450-550 m.
2. Regiel dolny rozciąga się od ok. 550-600 m do 1150 m n.p.m
3. Regiel górny - powyżej 1150 m.n.p.m. - występujący tylko na terenach szczytowych Ćwilina i Mogielicy

Mówiąc o gatunkach roślin występujących na terenie Beskidu Wyspowego, należy zaznaczyć, że flora jest tu nieco uboższa od sąsiednich grup górskich (Gorce i Beskid Sądecki) choćby ze względu na mniejszą wysokość szczytów i w zasadzie brak piętra regla górnego. Niemniej w kilku miejscach obszaru występują rzadkie i ciekawe gatunki flory. Wśród roślin subalpejskich można wymienić: miłosnę górską, omieg górski, prosienicznik jednogiówkowy i jaskier platanolistny. Z innych ciekawych gatunków roślin górskich należy wymienić m.in.żywiec gruczołowaty i storczycę kulistą. Na terenie Beskidu Wyspowego występuje wiele roślin prawnie chronionych. Spośród nich wymienić należy śnieżyczki, krokusy, sasanki, lilię złotogłów, rosiczkę okrągłolistną, podkolana białego, pełnika siedmiogrodzkiego, przetacznika górskiego, paprotnicę górską, storczyki, zimowita jesiennego i wiele innych rzadkich roślin. Szczególnie dekoracyjny jest oset - dziewięćsił bezłodygowy, który stał się symbolem roślinności tych okolic. Na terenie omawianego Beskidu występują również rośliny ciepłolubne, rosnące na glebach płytkich, na wysokości do ok. 600 m.n.p.m i na nasłonecznionych stokach. Przede wszystkim wspomnieć tu trzeba pięciornika białego, gorysza sinego i nawrota lekarskiego. Najwięcej roślin tego typu występuje w dolinie Dunajca (Białowodzka Góra, Chełmiecka Góra, okolice Trzetrzewiny). Mimo dużej jednolitości podłoża i braku skał wapiennych m.in. w Ujanowicach, Kamienicy i na Białowodzkiej Górze występuje kilka gatunków wapieniolubnych (np. miesiącznica trwała). Spośród ciekawych drzew można wyróżnić brzozę ojcowską (niedaleko Łukowicy), przez długi czas uważaną za polski endemit, będącą pod ochroną. Można wspomnieć też jarząb brekinia (na Ostrej Górze, w okolicach Białowodzkiej Góry) - rzadki gatunek drzewa z rodziny różowatych, jego liście przypominają liście klony, cenne jest szczególnie drewno o czerwonawym zabarwieniu, gatunek objęty ochroną całościową. Bogactwem tej krainy są wspaniałe lasy, zajmujące około 40% opisywanego terenu, w których przeważa, świerk, buk, jodła. Rzadziej występują: wiąz, sosna, modrzew, jesion i brzoza. Wzdłuż potoków i rzek rosną zespoły olszy szarej z domieszką świerka i jodły. Jednakże w związku z wyjątkowo rabunkową gospodarką leśną, lasy beskidzkie zmieniają się obecnie w mało wartościowe młodniki świerkowe. Z grzybów jadalnych spotykamy tu borowiki, koźlarze, sitarze, kurki, maślaki, surojadki, kanie, rydze i gołąbki. Przyroda Beskidu Wyspowego nie została jak dotąd objęta całościową ochroną. Ze względu na liczne wsie w dolinach oddzielających szczyty niemożliwe jest utworzenie parku narodowego. Jedyny park krajobrazowy, który w niewielkim stopniu ma objąć tereny Beskidu Wyspowego, to planowany od kilku lat Łososińsko - Żegociński Park Krajobrazowy. Obejmie on północno - wschodnie krańce Beskidu wWyspowego i jego przedgórza. Prócz tego na terenie Beskidu Wyspowego znajdują się rezerwaty: - Luboń Wielki -(12.6 ha) - przyrody nieożywionej - osuwisko fliszowe i ciekawe formy skalne na południowym zboczu Lubonia
- Śnieżnica - (24,9 ha) - leśny - buczyna karpacka na środkowym szczycie Śnieżnicy
- Kostrza - (39 ha) - chroni stanowisko paproci - języcznika zwyczajnego
- Białowodzka Góra nad Dunajcem (68 ha) - leśny - las grądowy, roślinność kserotermiczna
- Zamczysko nad Rabą (1,4 ha) - chroni las mieszany i ruiny zamku
- Kamienna - (64 ha) - leśny - las jodłowo - bukowy

Folklor

Wśród grup etnicznych zamieszkujących te tereny można wyróżnić: Zagórzan (okolice Mszany Górnej, Jurkowa, Półrzeczek, Chyszówek, Lubomierza), Górali Białych (Białe, Szczawa, Kamienica, Zalesie, Zasadne, Zbludza), Lachów limanowskich (dolina rzeki Łososiny i potoku Smolnik) i Lachów szczyrzyckich (Szczyrzyc, Jodłownik, Stare i Nowe Rybie). Bogactwo folkloru oraz strojów ludowych kultywują liczne zespoły regionalne: "Limanowianie", "Pisarzowianie", "Szczyrzycanie", "Słomniczanie", "Gorce" z Kamienicy, "Zagórzanie" z Kasiny Wielkiej.

Zimowe pejzaże

Ćwilin (1072 m) i Śnieżnica (1006 m) z Polany Mogielica

Powyższe zdjęcia są własnością Bartłomieja Pedryc. Ich publikowanie, kopiowanie,
przetwarzanie oraz wykorzystanie bez wiedzy i zgody autora jest zabronione.

Turystyka - baza noclegowa

1) Schronisko PTTK na Luboniu Wielkim im. Stanisława Dunin - Borkowskiego
Na Luboniu Wielkim stoi jedyne schronisko górskie w Beskidzie Wyspowym - wybudowane w okresie międzywojennym w lecie 1931 r. Schronisko na Luboniu Wielkim jest oryginalnym budynkiem w kształcie wieży z kamienia i drewna, położone na wysokości 1023 m n.p.m. Schronisko oferuje 25 miejsc noclegowych: 10 w głównym budynku 9sala wieloosobowa) oraz 15 w letniej bacówce (pokoje 1,2 i 10 osobowe). W głównym budynku jest bufet turystyczny, prysznic oraz "budka" telefoniczna, w schronisku nie ma toalet ("sławojki" na zewnątrz), w okresach bezdeszczowych może wystąpić deficyt wody.

Kontakt:
34 - 701 Rabka Zaryte 165
Schronisko PTTK na Luboniu Wielkim
Telefony: 018 2676435, 604 876110
Automat dwukierunkowy: 018 8014059
E-mail: lubon@go2.pl
Strona www: www.lubon.pttk.pl

2) Młodzieżowy Ośrodek Rekolekcyjny i Schronisko na Śnieżnicy
Założone w roku 1928, znajdujące się na wysokości 840 m.n.p.m. Oferuje noclegi w pokojach 1, 2, 3, 4, 5-osobowych (niektóre z nich z łazienkami), na korytarzach prysznice i WC, pełne wyżywienie, na zamówienie transport samochodem terenowym. Ośrodek posiada: wyciąg narciarski, trasy spacerowe, boiska sportowe, sale konferencyjne, kaplicę. Ośrodek Rekolekcyjno-Rekreacyjny zaprasza na: zielone szkoły, spotkania koleżeńskie, kursy i szkolenia, rekolekcje, dni skupienia.

Kontakt:
34-741 Kasina Wielka, pow. Limanowa
tel./fax: (18) 33 14 320
kom. 0 502 319 801
e-mail: snieznica@ksm.org.pl
www: www.snieznica.ksm.org.pl

3) Lubogoszcz - baza szkoleniowo - wypoczynkowa
Położona na wysokości 600 m.n.p.m Baza Szkoleniowo Wypoczynkowa "Lubogoszcz" w Kasince Małej oferuje 90 miejsc noclegowych w pokojach 3, 4, 5, 6 - osobowych (cały sezon) oraz 128 miejsc noclegowych w 16 domkach letnich (sanitariaty w budynkach głównych). Baza zapewnia wyżywienie, posiada świetlicę, sale do prowadzenia zajęć dydaktycznych, boiska do piłki nożnej, siatkówki, koszykówki, sprzęt sportowy, basen odkryty miejsce na ogniska, gabinet pielęgniarski z całodobową opieką.

Kontakt:
Kierownik Bazy - Maria Grzęda
Baza Szkoleniowo- Wypoczynkowa "Lubogoszcz"
34-734 Kasinka Mała
tel.: (018) 33 13 001
tel/fax: (018) 33 38 093
e-mail: lubogoszcz@mszana.pl
strona www: www.lubogoszcz.pl

4) Studencka baza namiotowa Polana Wały
Studencka baza namiotowa Polana Wały usytuowana jest w Beskidzie Wyspowym (powiat Limanowa, gmina Dobra). Znajduje się przy skrzyżowaniu żółtego szlaku Mogielica - Turbacz (Gorce) i zielonego Białe - Półrzeczki. Czynna w okresie: 1.07-2.09.2007. Opiekunem bazy jest Zarząd Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich Baza oferuje: 30 miejsc noclegowych w warunkach turystycznych w 10-osobowych namiotach, 20 miejsc na nocleg w namiotach własnych, prysznic, bezpłatny wrzątek lub herbatę, kuchnię turystyczną, umywalnia, letni prysznic, sucha toaleta.

Kontakt:
Wojciech Lossa
tel.: 505081636
e-mail: waly@skpb.org
Strona www: www.baza.waly.prv.pl

Przegląd miejscowości

Dobra

- duża wieś położona u zbiegu potoków Jurkówki i Porąbki, na trasie z Mszany Dolnej do Limanowej. Miejscowość otoczona jest przez najwyższe szczyty Beskidu: Ćwilin, Śnieżnicę i Łopień. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1361 roku. Obecnie jest siedzibą urzędu gminy, składa się z 11 wiosek i liczy 9 tysięcy mieszkańców. Najważniejszym zabytkiem jest drewniany kościół z końca XVII wieku. Na cmentarzu parafialnym pochowany został zasłużony działacz turystyczny - Leopold Węgrzynowicz. W pobliżu stacji PKP znajduje się 34 metrowy most kolejowy.

Kamienica

- wieś leżąca u ujścia potoków Zasadnego i Zbludzy do rzeki Kamienicy Gorczańskiej, na trasie z Mszany Dolnej do Zabrzeży przez Szczawę. Wieś założona została w 1297 roku. Podczas II wojny światowej była wielokrotnie pacyfikowana w odwecie za współpracę z oddziałami AK, za co została odznaczona w 1986 roku Krzyżem Grunwaldu III klasy. Najważniejszym zabytkiem Kamienicy jest zbudowany w latach 1830 - 1840 późnoklasycystyczny, murowany pałac i kompleks dworski. Na cmentarzu parafialnym znajduje się kaplica rodziny Szalayów oraz grób Andrusikiewicza.

Kasina Wielka

- wieś położona w górnej części potoku Węglówka przy drodze odłączającej się powyżej Mszany Dolnej w kierunku Dobczyc przez przełęcz nad wsią Wierzbanowa. Pierwsze wzmianki o wsi, pochodzą z XIV wieku. Cennym zabytkiem jest drewniany kościół parafialny z 1678 roku, z barokowym wyposażeniem. W Kasinie Wielkiej w 1993 roku kręcono niektóre sceny do filmu "Lista Schindlera" Stevena Spielberga.

Limanowa

- miasto powiatowe położone na wysokości ok. 400m.n.p.m. Leży w kotlinie górskiej, otoczonej ze wszystkich stron szczytami Beskidu Wyspowego. Od północy zamknięta jest Pasmem Łososińskim ze szczytami Jaworza (921m) i Sałasza (909m) oraz Łysej Góry (785m). Od południa miasto zamykają wzgórza: Jabłonieckie i Lipowskie. Centrum miasta zajmuje rozszerzenie kotlinki, powstałe w miejscu, gdzie trzy górskie potoki: Jabłoniecki, Mordarski i Starowiejski łączą się w rzekę Sowlinę. Miasto zajmuje tutaj teren dawnych - samodzielnych wsi - Sowlin i Łososiny Górnej, przyłączonych do Limanowej po II wojnie światowej. Łososina Górna jest dla Limanowej "dzielnicą" przemysłową - tu zlokalizowano bowiem najważniejsze w mieście zakłady przemysłowe oraz bazy transportowe przedsiębiorstw budowlanych i urządzenia komunalne (wodociągi, oczyszczalnia ścieków). Z pobliskiej, górującej nad miastem Miejskiej Góry podziwiać można bardzo rozległą panoramę widoków. Znajduje się tutaj najwyższy w Polsce stalowy krzyż. Przy limanowskim rynku jest słynna bazylika Matki Boskiej Bolesnej, a niecały kilometr od niej - Kaplica Łask gdzie zaczęła się cała historia sanktuarium limanowskiego. Na północnym stoku Łysej Góry znajduje się stacja narciarska "Limanowa Łysa Góra" z 4-os. wyciągiem krzesełkowym oraz wyciągami orczykowymi. Trasy narciarskie posiadają system sztucznego naśnieżania i oświetlenie. Przy dolnej stacji znajduje się hotel.

Łącko

- leży na krawędzi Beskidu Wyspowego i Beskidu Sądeckiego, w naturalnej kotlinie o kształcie trójkątnym u ujścia potoku Czarna Woda (przepływającego przez samo centrum Łącka) do rzeki Dunajec, na wysokości 350-400 m n.p.m. Po raz pierwszy Łącko pojawia się w dokumentach 1251 roku. W roku 1268 wieś znalazła się w rękach księżnej Kingi, wdowy po Bolesławie Wstydliwym, która zakładając zakon Klarysek w Starym Sączu obdarowała go kluczem łąckim. Klaryski były w posiadaniu tych terenów, aż do kasaty zakonu przez Austriaków w końcu XVIII wieku. Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej planowano przeprowadzenie doliną Dunajca linii kolejowej łączącej Nowy Sącz ze Szczawnicą, a następnie przeniesienie do łącka sądu powiatowego i utrzymanie starostwa. Realizację tych zamierzeń przekreślił wybuch I wojny światowej. Mieszkańcy Łącka czynnie włączyli się w walkę zbrojną, zarówno okresie zaborów (m.in. powstanie kościuszkowskie, powstanie styczniowe), podczas I wojny światowej, a także w walkę z okupantem w trakcie II wojny światowej.
Największą imprezą folklorystyczną jest Święto Kwitnącej Jabłoni odbywające się rokrocznie w maju w amfiteatrze usytuowanym na stoku góry Jeżowej. Drugą co do wielkości imprezą jest Łąckie Owocobranie.

Łukowica

- leży w południowo - wschodniej części Beskidu Wyspowego u podnóży Skiełku (753 m.n.p.m), Cisówki (500 m.n.p.m), Pępówki (777 m.n.p.m.), Bąkowca (599 m.n.p.m). Wieś lokowana w 1443 roku. Zabytkowy drewniany kościół parafialny pw. św. Andrzeja Apostoła wzniesiony w latach 1693 - 1697, a wzmiankowany w 1325 - 1327r. Dzwon na wieży pochodzi z 1752 roku.

Mszana Dolna

- miasto położone w zachodniej części Beskidu Wyspowego, przy ujściu Mszanki i Słomki do Raby, na skrzyżowaniu dróg z Krakowa do Szczawnicy oraz do Limanowej. Wymienione po raz pierwszy w dokumentach z 1254 roku. W 1952 roku Mszana Dolna otrzymała prawa miejskie. Jedynym zabytkiem miejscowości jest neogotycki kościół zbudowany w latach 1891-1901.

Pasierbiec

- wieś położona 8 km na północny zachód od Limanowej, na zboczach Pasierbieckiej Góry, ze znanym na Limanowszczyźnie Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia z obrazem Matki Boskiej.

Rabka

- czternastotysięczne miasto leżące na wysokości 480-570 m, w rejonie ujścia do Raby potoków Poniczanki i Słonki. Nazwę Rabka spotykamy po raz pierwszy w dokumentach Długosza, z 1254 r. Obecnie jest to miejscowość uzdrowiskowa, gdzie leczy się choroby układu oddechowego i alergie. Rabka specjalizuje się w terapii astmy dziecięcej i leczeniu stawów. W uzdrowisku znajduje się inhalatorium i zakład przyrodoleczniczy, działają liczne sanatoria i ośrodki rehabilitacyjne. Do atrakcji miasta należą: wesołe miasteczko Rabkoland, Park Zdrojowy, muzeum w drewnianym kościele z 1606 r.

Tymbark

- leży w centralnej części Beskidu Wyspowego, w miejscu, w którym rzeka Słopniczanka łączy się z rzeką Łososinką. Tymbark jest otoczony trzema górami: od południowego zachodu Łopieniem (951 m.n.p.m), od wschodu Paprocią (645m.n.p.m.) i od północy Zęzowem (705m.n.p.m.), z którymi jest związanych wiele legend. Centrum Tymbarku jest położone na wysokości około 390 - 430m n.p.m. Miejscowość znana jest z wyrobów spożywczych (woda mineralna, soki, lemoniady, wina, dżemy, marmolady).

Szczawa

- wieś położona w dolinie Kamienicy Gorczańskiej, leżąca na granicy Beskidu Wyspowego i Gorców. Nazwa wywodzi się z występujących tutaj bogatych źródeł wód mineralnych, wzmiankowanych już w XV wieku. Obecnie najważniejsze źródła to: "Krystyna", "Hanna", "Dziedzilla". Warto zobaczyć również drewniany kościół parafialny w centrum wsi, w którym większość wyposażenia wykonali miejscowi twórcy ludowi, oraz muzeum Armii Krajowej, które nosi imię partyzanta Jana Cieślaka "Macieja".

Opracowała: gosia3ek