Beskid Śląski stanowi najbardziej wysuniętą na zachód część Beskidów Polskich. Podobnie jak Bieszczady znajduje się na trójpograniczu państw Polski, Czech i Słowacji. Beskid Śląski ma kształt zbliżony do literki V z ramionami skierowanymi ku północy. Pomiędzy dwoma ramionami przepływa rzeka Wisła mająca swe źródła pod Baranią Górą. Niewielka część Beskidu Śląskiego leży na terenie Czech i Słowacji.

Granicę Beskidu Śląskiego można z grubsza wytyczyć następująco. Od Bramy Wilkowickiej oddzielającej go od Beskidu Małego, wzdłuż trasy kolejowej Bielsko-Biała - Goleszów; i dalej w kierunku Trineć w Czechach. Następnie wzdłuż drogi Trineć - Jablunkov - Przełęcz Jablunkowska, a na terenie Słowacji wzdłuż linii kolejowej Cierne - Zwardoń. Dalej po stronie polskiej wzdłuż rzeki Soły do Żywca (bez Kotliny Żywieckiej) i dalej wzdłuż drogi w kierunku Bielska.

Do 1968 roku do Beskidu Śląskiego zaliczano także pasma górskie leżące z drugiej strony drogi Trineć-Cadca-Zwardoń. Obecnie ta grupa górska jako wydzielona nosi nazwę Beskidu Śląsko-Morawskiego.

Przed II wojną światową część Beskidu Śląskiego tzw. Zaolzie zostało zaanektowane przez Polskę. Po zakończeniu wojny tereny te wróciły do Czechosłowacji.

Przez ramię zachodnie Beskidu Śląskiego przebiega granica między Polską a Czechami. Najwyższymi szczytami w tym paśmie są: Wielka Czantoria (995), Kiczory (990), Stożek Wielki (978). Od grzbietu głównego odchodzą boczne ramiona jak Młoda Góra czy Girova (w Czechach).

Grzbiet Zachodni zbudowany jest z piaskowca godulskiego. Twardy gruboziarnisty o kolorze niebiesko-zielonkawym znalazł zastosowanie jako materiał rzeźbiarski. Wiele figur rzeźb i płyt z tego piaskowca można znaleźć w Cieszynie, Dzięgielowie czy w Lesznej. Dzięki właściwościom skały w samych górach spotkać można wiele form skalnych a w potokach górskich liczne progi i wodospady. Oprócz piaskowca godulskiego można także spotkać piaskowiec istebniański o kolorze brunatnym (okolice Kiczory i Kyrkawicy) zawierającym żyłki rudy żelaznej. Góra Tuł w okolicach Goleszowa zbudowana jest z wapienia.

Pasmo tworzące ramię wschodnie zwane jest inaczej Pasmem Baraniej Góry. Jest ono znacznie wyższe od pasma zachodniego. Najwyższymi i najbardziej znanymi szczytami są: Skrzyczne (1257), Barania Góra (1220), Malinowska Skała (1152), Klimczok (1117), Szyndzielnia (1026). Pasmo to zbudowane jest głównie z piaskowca godulskiego, ale występuje tutaj również piaskowiec istebniański szczególnie w okolicach Baraniej Góry i Malinowskiej Skały. Bardziej miękki podatny na erozję i spękania, tworzy malownicze skałki, szczeliny i jaskinie. Pasmo Baraniej Góry charakteryzuje się bardzo dużym rozczłonkowaniem bocznych grzbietów. (Skrzyczne, Błatnia, Równica). Pasmo Baraniej Góry opada stosunkowo łagodnymi zboczami w kierunku zachodnim natomiast dosyć stromymi w kierunku Kotliny Żywieckiej.

Teren Beskidu Śląskiego jest bardzo dobrze zalesiony (40% powierzchni). Głównym drzewem lasów jest świerk. Występują obszary naturalnego lasu świerkowo-jodłowo-bukowego na terenie źródlisk Białej i Czarnej Wisełki u stóp Baraniej Góry. Obszar ten był mało odwiedzany przez turystów. Już za czasów Fryderyka Habsburga księcia cieszyńskiego, który był właścicielem tych terenów zabroniono tam wejścia z uwagi na lęgowiska głuszców. W 1953 roku utworzono tutaj rezerwat leśny Barania Góra. W lasach niedaleko Istebnej rosną świerki o doskonałych właściwościach rezonansowych. Drzewa te wykorzystuje się do produkcji skrzypiec i gitar (pudła rezonansowe),a nasiona selekcjonuje się i wysadza w innych regionach Polski.

Główną rzeką odwadniającą Beskid Śląski jest Wisła, połączona z Białej i Czarnej Wisełki. Źródła tych potoków znajdują się na Zboczach Baraniej Góry na wysokości 1100 m.n.p.m. Nazwa Biała Wisełka pochodzi od koloru rzeki, która płynąc po licznych progach tworzy białe spienione bystrza. Inaczej Czarna Wisełka. Płynie przez gęsty zacieniony drzewostan stąd też wygląda jak czarna. U zbiegu Czarnej i Białej Wisełki powstało niewielkie jezioro zaporowe (Wisła Czarne). Z innych większych rzek odwadniających Beskid Śląski to Olza, Brenna i Żylica.

Klimat Beskidu Śląskiego jest stosunkowo surowy. 1300 mm opadów rocznie z tego 40% przypada na śnieg. Pokrywa śnieżna zalega średnio 180 dni w roku. W związku z tym obszar Beskidu Śląskiego posiada najwięcej wyciągów i tras narciarskich po Zakopanem i jego okolicach.

Beskid Śląski jest najbardziej zagospodarowanym przez człowieka pasmem górskim w Polsce. Sieć licznych asfaltowych dróg przecina górskie przełęcze, wchodzi na szczyty. Stoki zabudowane są dużą ilością wyciągów krzesełkowych i narciarskich, a niższe partie przez sanatoria, domy wczasowe, hotele i pensjonaty. Beskid Śląski jest mekką turystyczną dla mieszkańców Górnego Śląska i Bielska Białej. Wygodna dwupasmowa droga łączy GOP z miasteczkiem Wisła oraz z Bielsko-Białą. A z Bielsko-Białej tylko krok do Beskidu Śląskiego. Zagospodarowanie turystyczne tego obszaru rozpoczęło się po likwidacji przemysłu hutniczego z siedzibą w Ustroniu. Pod koniec XIX wieku przemysł hutniczy został zlikwidowany a urządzenia zostały przewiezione do Tryńca w Czechach. Od tego momentu miejscowości tego obszaru zaczynają się przekształcać w kurorty uzdrowiskowo-wypoczynkowe.

Do najciekawszych atrakcji przyrodniczych Beskidu Śląskiego zaliczyć należy bez wątpienia rezerwat źródeł Wisełki Białej - Barania Góra, oraz liczne bystrza i progi w jej górskim odcinku-Kaskady Rodła. Oprócz tych rezerwatów na uwagę zasługuje rezerwat Tuł - największe w Polsce stanowisko storczyka oraz Zadni Gaj - rezerwat cisów. Niewątpliwą atrakcje stanowią liczne formy skalne z piaskowca istebniańskiego w okolicach Baraniej Góry i Malinowskiej Skały, a także największa w Beskidzie Śląskim - jaskinia Malinowska. W lasach na zachód od Istebnej rosną znane świerki istebniańskie, a w rzece Olza można znaleźć ciekawe minerały.

Liczne szlaki turystyczne prowadzą wzdłuż grzbietu zachodniego i wschodniego. Liczne polany szczytowe i podszczytowe dostarczają rozległych widoków (Wlk. Czantoria, Wlk. Stożek, Ochodzita, Barania Góra, Błatnia). W Beskidzie Śląskim znajduje się wiele schronisk górskich. (Stożek, Steczki, Przysłop pod Baranią Górą, Skrzyczne, Kozia góra, Dębowiec, Klimczok, Równica, Błatnia czy hotel górski na Szyndzielni). Liczne obiekty PTTK znajdują się także w niektórych miejscowościach u podnóża gór.

Beskid Śląski ma charakter turystyczno-wypoczynkowo-uzdrowiskowy. Na terenie Ustronia-Zawodzia powstał największy w tym rejonie kompleks uzdrowiskowy. Nowoczesna architektura obiektów przypomina w kształcie piramidy, wznoszące się na zboczu Równicy, a ich sympatyczne nazwy ptaków (jaskółka, kos itp.) dopełniają reszty. Podobny kompleks wypoczynkowy powstał w Ustroniu Jaszowcu. Obydwa kompleksy prezentują się wspaniale z kolejki linowej na Wlk. Czantorię. Poniżej przełęczy Kubalonki znajduje się pięknie usytuowane sanatorium dziecięce. Bazę noclegową stanowią też liczne pensjonaty kwatery prywatne i hotele w tym największy i najnowocześniejszy oddany do użytku w 2004 roku hotel Gołębiowski górujący na zboczu nad miastem Wisła. Liczne restauracje, puby i stylowe jadłodajnie w każdej z miejscowości kuszą żołądek. Oprócz ciekawostek turystycznych można tutaj znaleźć cały szereg urządzeń sportowo-rekreacyjnych. Wyciągi krzesełkowe i narciarskie, trasy narciarskie, skocznie, baseny kąpielowe, paralotnie, trampoliny, ścianki wspinaczkowe, quady, a nawet możliwość przejażdżki czołgiem to niektóre z nich. Zadbane parki uzdrowiskowe zachęcają do spacerów. W związku z bogatą bazą noclegową i szeroką ofertą turystyczną Beskid Śląski jest tak licznie odwiedzany przez turystów, że w sezonie występuje tutaj całkowite zakorkowanie wyjazdów powrotnych. W sezonie szczytu zimowego czy letniego często trzeba stać 2-3 godziny w korku aby wyjechać z Wisły czy ze Szczyrku w kierunku Bielska-Białej czy Śląska. Dla miłośników przyrody najlepszym terminem wędrówek jest maj-czerwiec oraz wrzesień-październik.

Ponieważ przez Beskid Śląski przebiega granica z Czechami i Słowacją, uruchomiono kilka przejść granicznych dla ruchu pieszego, rowerowego i na nartach. Niżej podano przejścia wraz z godzinami otwarcia w sezonie letnim dłużej, a w sezonie zimowym krócej.
1. Cisownica-Nydek 8-18/20
2. Wielka Czantoria- Nydek 8-18/20
3. Stożek-Stożek Wlk. 8-18/20
4. Leszna Górna Trineć -samochodowe
5. Istebna Jasnowice-Jablunkov - samochodowe
6. Jaworzynka-Hraba 8-18/20
7. Jaworzynka trójstyk-Hrcava 8-18/20
8. Jaworzynka -Cerne 8/9-18/20
9. Górka Gomołka-Skalite 8/9-18/20
10. Zwardoń -Skalite - samochodowe

Bielsko Biała - duże miasto ponad 180 000 mieszkańców leżące u podnóży Beskidu Śląskiego i Małego. Powstało w 1951 roku z połączenia Bielska i Białej. Południowe willowe dzielnice Bielska leżą już na zboczach Beskidu Śląskiego, a z osiedla Olszówka Górna prowadzi kolejka linowa na Szyndzielnię. W Bielsku-Białej rozwinął się głównie przemysł włókienniczy i samochodowy. Piękny rynek Bielska z wąskimi uliczkami i otoczeniem zamku zachęcają do spacerów. W zachodniej części Bielska znajduje się lotnisko aeroklubu. Można skorzystać z wycieczki krajoznawczej samolotem. Bielsko Biała posiada bardzo dobre połączenie ze wszystkimi miejscowościami Beskidu Ślaskiego.

Brenna - miejscowość letniskowa k. Skoczowa. Liczne pensjonaty i hotele. We wsi pomnik postawiony dla uczczenia partyzantów poległych w czasie II wojny światowej. Początek licznych szlaków górskich.

Cisownica - wieś niedaleko Goleszowa. Na górze Tuł znajduje się rezerwat storczyka - największe w Polsce jego stanowisko. Obok znajduje się rezerwat Zadni Gaj - stanowisko cisa.

Istebna - miejscowość letniskowa - liczne pensjonaty, zielone szkoły, kwatery prywatne. We wsi znajduje się zabytkowy kościół ze sztuką sakralną opartą na motywach ludowych. W Istebnej urodził się słynny polski himalaista Jerzy Kukuczka.

Jaworze - miejscowość letniskowo-uzdrowiskowa u podnóża szczytu Błatnia. Sanatorium, liczne pensjonaty oraz piękne wille rozlokowane na zboczach przypominają Hollywood.

Koniaków - malowniczo położona wioska na stoku Ochodzity. Wioska słynie ze sztuki koronkarstwa. Przez wioskę i dalej prowadzi bardzo malownicza droga asfaltowa tuż pod szczytem Ochodzity. Dostarcza niezapomnianych widoków i wrażeń. Z miejscowości prowadzi wiele szlaków na okoliczne góry.

Kubalonka - znana piękna przełęcz między Wisłą a Istebną. Znajduje się tu parking, restauracja i zabytkowy kościółek. Poniżej przełęczy - sanatorium dziecięce.

Ustroń - miasto około 16 000 mieszkańców o charakterze uzdrowiskowo-wypoczynkowym. Leczy się tu choroby narządów ruchu, układu oddechowego i pokarmowego oraz nerwowego. Lecznictwo oparte jest na źródłach solanek i pokładach borowiny. W 1770 roku odkryto tutaj rudy darniowe. W oparciu o nie rozwinął się przemysł hutniczy. Względy ekonomiczne przyczyniły się do jego upadku pod koniec XIX wieku. Na bazie żużla z wytopu żelaza zaczęło się rozwijać uzdrowisko. Woda ogrzana na żużlach łagodziła dolegliwości reumatyczne. Po upadku huty następował coraz szybszy rozwój uzdrowiska. W latach 1961-1975 powstał w dolinie Jaszowiec kompleks wypoczynkowy na 2,5 tyś. miejsc. Stowarzyszenie SAP uznało Jaszowiec za jedno z najlepszych rozwiązań urbanistycznych w kraju. Po 1967 roku zaczął powstawać w Ustroniu Zawodziu drugi kompleks obiektów wypoczynkowych. Piękne budynki o kształcie piramid pną się na zbocze Równicy. Z Ustronia prowadzi droga asfaltowa na szczyt Równicy, gdzie znajduje się duży płatny parking oraz schronisko. Na zboczu góry znajduje się oświetlony stok slalomowy. Z Ustronia Polany prowadzi wyciąg krzesełkowy (dł. 1640m) pod szczyt Wielka Czantoria. Z Ustronia prowadzi wiele szlaków turystycznych w pasma Beskidu Śląskiego. W Ustroniu znajduje się Muzeum Kuźnictwa i Hutnictwa. Miasto jest organizatorem Konkursu Piosenki Czeskiej i Słowackiej.

Przełęcz Salmopolska - zwana inaczej Biały Krzyż. Na pobliskiej górze znajduje się krzyż poświęcony partyzantom z drugiej wojny światowej. Piękna przełęcz, a na niej parking i schronisko turystyczne. Przez przełęcz prowadzi najwyżej położona droga w Beskidzie Śląskim (934 m) łącząca Wisłę ze Szczyrkiem.

Szczyrk - druga zimowa stolica Polski. W 1973 roku uzyskał prawa miejskie. Liczy około 5000 mieszkańców. Położony jest w wąskiej dolinie Żylicy. Posiada charakter wiejskiej zabudowy. Znajdują się tutaj liczne wyciągi i trasy narciarskie oraz kolejka linowa na Skrzyczne. Bazę noclegową stanowią liczne hotele, pensjonaty, domy wczasowe. W górnej części Szczyrku osiedlili się Ewangelicy zakładając przysiółek Salmopol. Szczyrk odwiedza rocznie około 1 mln. turystów. Znajduje się tu skocznia narciarska oraz tor saneczkowy. W centrum Szczyrku znajduje się zabytkowy drewniany kościół o konstrukcji zrębowej. Ze Szczyrku prowadzi wiele szlaków na okoliczne szczyty.

Wapienica - dzielnica Bielska-Białej uroczo położona nad potokiem Wapienica. Na górnym odcinku potoku w otoczeniu gór i lasów znajduje się małe jeziorko zaporowe dostarczające wodę dla Bielska-Białej a wokół niego śliczna ścieżka.

Wisła - miasto około 12000 mieszkańców. Charakteryzuje się budową rozproszoną. Posiada liczne przysiółki - dawne wsie. Wisła to jeden z najpopularniejszych ośrodków wczasowo-turystycznych w Polsce. Znajduje się tu bardzo dobra baza noclegowa wiele pensjonatów, hoteli w tym oddany niedawno do użytku największy i najnowocześniejszy hotel Gołębiowski. Znajduje się na zboczu ponad miastem i stanowi jego wizytówkę mocno rzucającą się w oczy. W Wiśle znajduje się najwięcej po Szczyrku tras narciarskich. W związku z osiągnięciami mieszkającego tutaj znanego skoczka Adama Małysza - przystąpiono do budowy nowoczesnej skoczni narciarskiej. Miasto to było odwiedzane przez wielu sławnych pisarzy i poetów (M.Konopnicka, B.Prus, W.Orkan, W.Reymont i inni). Wisła nabrała cech uzdrowiska w latach międzywojennych. Przyjeżdżało tutaj 7000 gości ustępując jedynie Zakopanemu. Obecnie miasto ma ponad 20000 miejsc noclegowych, 4 skocznie, liczne wyciągi narciarskie. U zbiegu Białej i Czarnej Wisełki wybudowano zbiornik wodny, a niedaleko znajduje się odrestaurowany "Zameczek" - ośrodek wypoczynku głowy państwa polskiego. Z Wisły prowadzi wiele szlaków na okoliczne szczyty między innymi na Baranią Górę i ku źródłom Wisełki.

Uwaga. Wysokości szczytów mogą się nieco różnić w różnych źródłach informacji.


Tekst opracował: Suwaj Władysław